Oorsuizen kan ondraaglijk zijn. Maar dankzij nieuwe behandelingen gloort er hoop

Beeld: Manon van der Zwaal

Alleen al in Nederland hebben naar schatting drie miljoen mensen last van tinnitus. Wetenschappers snappen steeds meer van de oorzaak én werken aan een mogelijke behandeling. Drie methoden onder de loep.

Maarten Keulemans, De Volkskrant,14 juni 2024, 10:00

‘Het is net of je een helm op hebt. Een helm van geluid’, vertelt Trees Roose (73) uit het Groningse Haren. ‘Je wilt hem afzetten, maar dat kan niet. En dus loop je rond met een geluid waar je niet van kunt weglopen. Ik weet niet meer wat stilte is.’

‘Een soort elektronische ruis, maar dan anders’, zo omschrijft Roose wat ze voortdurend hoort. Alsof er ‘twee kleine mannetjes met een elektronisch apparaatje snerpend in mijn oren staan te piepen’. Zomaar ineens begonnen, een jaar of vijftien geleden, vertelt ze. ‘Op een dag liep ik mijn huis te doorzoeken: wat hoor ik toch, een waterleiding of zo?’

Maar het zat dus in haar hoofd. ‘De gekste dingen heb ik al geprobeerd om ervan af te komen. Van elektroden op mijn hoofd tot een Afrikaanse methode om je vinger op een bepaalde manier in je oor te stoppen en eruit te ploppen’, vertelt ze. ‘Ik ben bij een helderziende geweest die me zei dat het de stemmen van mijn voorouders waren. Ik heb zelfs serieus overwogen om naar Nepal te gaan, nadat ik had gehoord over een wonderbaarlijke genezing door een sjamaanachtige goeroe met een bijzonder, geneeskrachtig paard.’

Roose is een van de ruwweg drie miljoen Nederlanders met tinnitus, verzamelnaam voor het altijd maar horen van geluid dat er niet is. Gepiep, gekraak, gebubbel, geruis. Het ene moment harder en hinderlijker, dan weer minder opvallend. Vaak ontstaan na te veel lawaai, maar lang niet altijd: bij iets minder dan de helft ontstaat de tinnitus spontaan, net als bij Roose, zonder duidelijk aanwijsbare reden.

Behandeling tinnitus

De meeste patiënten weten zich er redelijk toe te verhouden, en zien het als een ongemak dat er nu eenmaal is. Soms worden ze geholpen door een gehoorapparaat of hulpmiddelen zoals apps. Bij sommigen is de tinnitus zo storend dat ze er ernstig onder lijden. ‘Als ik voor de keuze stond: mijn been eraf en je tinnitus is weg, zou ik het zó doen’, zegt ook Roose.

Maar de laatste jaren gloort er zowaar iets van hoop. Alleen voor de ernstigste gevallen vooralsnog, en de resultaten zijn nog pril, zeggen alle behandelaars erbij. ‘We zijn er nog lang niet. Maar er is denk ik wel iets gaande’, zegt een van hen, hoogleraar audiologie Pim van Dijk (UMC Groningen).

Wat zich aftekent, is een heel nieuwe reeks behandelingen, waarbij men het kabaal tussen de oren tot stilte probeert te manen met elektrische schokjes, tegengeluiden en – dat ook – medicijnen. ‘Meer wetenschappers houden zich ermee bezig en er verschijnen meer studies in toonaangevende vakbladen’, zegt Van Dijk. ‘Dat is een teken dat de kwaliteit van het onderzoek omhooggaat.’

1. Prikkel het gehoorsysteem

Wat er nou eigenlijk precies gebeurde, bij de Maastrichtse, 54-jarige man die twee lange, dunne elektroden diep in zijn brein kreeg, voorzichtig ingebracht door een team onder leiding van Mark Janssen van het Maastricht Universitair Medisch Centrum?

‘Geen idee’, zegt teamlid en hoofd van het tinnitusteam Erwin George het maar gewoon zoals het is. ‘Eerlijk gezegd snappen we nog geen donder van wat er precies gebeurt.’

Dát er iets gebeurde, staat voor de onderzoekers als een paal boven water, schetsen George, Janssen en collega’s in vakblad Brain Stimulation. De patiënt, die al negen jaar werd geteisterd door een hoge toon, meldde dat de ernst van zijn klachten op een standaardvragenlijst met 36 punten terugviel, van 54 naar 18 punten. Ter vergelijking: met alleen gedragstherapie is de verbetering slechts 16 punten.

Wat is tinnitus eigenlijk?

Dat tinnitus zich vooral afspeelt in het brein is inmiddels alom bekend. Snijd bij ernstige tinnituspatiënten de gehoorzenuw door en het oorsuizen gaat gewoon door, of wordt zelfs erger, bleek al uit vroege experimenten. ‘Oorsuizen is eigenlijk een misleidende naam’, zegt George dan ook: dit gebeurt niet in het oor.

Een soort fantoompijn, maar dan met geluid: zo zien wetenschappers tinnitus tegenwoordig het liefst. Er gebeurt iets, een gehoorbeschadiging bijvoorbeeld, en bij sommige mensen raakt het brein zo van slag dat het besluit dan maar zelf een geluidssignaal te maken. ‘Het beeld is dat je hersenen alarm slaan’, zegt George. ‘En lang niet altijd doordat je je gehoor te zwaar hebt belast. Meestal schiet het er gewoon ineens in, als je wakker wordt bijvoorbeeld.’

Met subtiele stroomstootjes probeert het Maastrichtse team het brein weer bij de les krijgen. Geënt op de ontdekking, bij proefdieren, dat het zin kan hebben het ‘mediale geniculate lichaam’ (MGB) te prikkelen, een soort verdeelstation van geluidssignalen dat, letterlijk, tussen de oren zit, diep in het brein. De behandeling is veilig, maar ook ingrijpend: de chirurg moet door de schedel boren, de patiënt loopt rond met een apparaatje op of in het lichaam.

‘Het zijn vermoedens’, beklemtoont George. ‘Maar we denken dat de hersenen op de een of andere manier overactief zijn geraakt. En deze ingreep lijkt te kunnen helpen het alarm te resetten.’

In Groningen loopt een enigszins vergelijkbaar project. Destijds onder leiding van kno-arts Minke van den Berge, kregen inmiddels vier patiënten met ernstige tinnitus een gehoorimplantaat, dat nu eens niet aan het binnenoor, maar direct aan de hersenstam werd gekoppeld. Aanleiding was de min of meer toevallige ontdekking dat slechthorenden die oorsuizen waarnemen, met een cochleair implantaat vaak mínder tinnitus krijgen.

Dempend effect

‘Het idee is dat je het gehoor een beetje terugbrengt en intussen ook de tinnitus dempt’, zegt Van Dijk. ‘Mensen zeggen dat de tinnitus minder wordt, al is het is nog te vroeg om te kunnen vaststellen of de aanpak werkt.’ Bij de eerste twee patiënten die Van den Berge in haar proefschrift beschrijft, een man van 75 en een vrouw van 54, gaf de ingreep 17, respectievelijk 16 punten verbetering op de vragenlijst. ‘Een klinisch relevant effect’, schrijft Van den Berge.

Lastig te duiden, vindt Van den Berge die uitkomst zelf, zegt ze aan de telefoon. ‘We volgen deze mensen nog steeds, en het gaat gewoon goed. De ene patiënt is er heel blij mee. De ander zegt niet echt verschil te merken. Maar dat kan ook bescheidenheid zijn: de patiënt draagt hem nog steeds en volgens de vragenlijst is er verbetering.’

Probleem is wel: vind ze maar, gemotiveerde mensen die bereid zijn mee te doen aan dit soort proeven. ‘Ik begrijp het wel’, zegt George. ‘Gelukkig hebben de meeste patiënten genoeg aan gespecialiseerde tinnituszorg. Met duidelijke uitleg, hoortoestellen, gedragstherapie en medicijnen lukt het om de meeste klachten onder controle te krijgen.’

2. Smeer je synapsen

‘Voor het slapengaan mis ik de stilte. Het zou een overwinning zijn als dit weg was’, zegt Nicole Wajer, een 51-jarige ict-specialist die nu zo’n tien jaar rondloopt met in haar hoofd ‘een heel irritante toon, als een hoogspanningskabel, maar dan soms loeihard’. Toch zou Wajer er ook weer niet voor onder het mes gaan: ‘Het zijn toch je hersenen. Stel dat er iets misgaat’, zegt ze.

Medicijnen, met veel gedoe ingespoten via haar trommelvlies: dát zou Wajer eerder doen. En het is zo’n injectie waarover artsen nadrukkelijk speculeren. Zeker voor patiënten zoals Wajer, die een eigenaardigheid heeft: hoewel ze een hinderlijke piep hoort, was de uitkomst van haar gehoortest ‘fantastisch, zeer goed zelfs’, vertelt ze.

Gehoorschade heeft te maken met de trilhaartjes in het binnenoor, was lang de gedachte. Geluidsgolven komen binnen via het trommelvlies, dringen via een reeks botjes door in het ‘slakkenhuis’ – een met vloeistof gevuld, slakachtig orgaantje in het binnenoor – en beroeren daar duizenden trilhaartjes, die op hun beurt de gehoorzenuw prikkelen. Bij ouderdom of overbelasting gaan de trilhaartjes kapot, was altijd het idee. Met gehoorschade als gevolg: niets aan te doen.

Beeld Manon van der Zwaal

Totdat muizenexperimenten vijftien jaar geleden aantoonden dat bij geluidsoverbelasting niet meteen de haartjes, maar eerst de aansluiting met de gehoorzenuw beschadigd raakt. ‘We dachten altijd dat het verlies vooral in de haarcellen zat. Maar nieuw onderzoek laat zien dat de zenuwcontactpunten veel fragieler zijn dan de haarcellen zelf’, zegt Van Dijk.

En de zenuwen die de harde geluiden doorgeven aan het brein, lijken het kwetsbaarst, bleek uit de experimenten van Charles Liberman en Sharon Kujawa (Harvard Medical School in Boston). Dat kan verklaren waarom patiënten zoals Wajer een normaal audiogram hebben. Bij hen zijn wellicht alleen de zenuwen beschadigd die gaan over de hardste geluiden – met als gevolg dat ze de zachte zoempjes en piepjes in een gehoortest nog wél horen.

‘Verborgen gehoorverlies’, heet die schade, die vervolgens ook werd aangetoond bij conservatoriumstudenten. De gehoortest prima in orde, maar wel vaak tinnitus en problemen met het volgen van gesprekken in een luidruchtige omgeving: dat zijn de kenmerkende symptomen.

Loszittend contactje

Het hoopgevende: ‘Het lijkt erop dat het stuk zenuw naar de hersenen intact blijft’, zegt Van Dijk. ‘Daardoor is het denkbaar dat de zenuw mogelijk gereactiveerd kan worden.’ Als een loszittend contactje, zou men de verbinding tussen trilhaarcel en zenuw weer moeten smeren.

Een aantal onderzoeksteams zijn daartoe aan de slag met ‘neurotrofines’, natuurlijke signaalstoffen die normaal gesproken de groei van zenuwverbindingen genaamd synapsen aanjagen. In één experiment, onder leiding van Gabriel Corfas van de Universiteit van Michigan, leverde dat muizen zelfs méér synapsen dan normaal: de diertjes kregen supermanoren.

In Frankrijk is een eerste proef op mensen intussen op handen. In Montpellier wil het bedrijf Cilcare volgend jaar een nog geheim middel met de naam CIL001 toedienen aan slechthorenden met en zonder tinnitus. Gewoon oraal in te nemen overigens, zonder gedoe met inspuiten in het oor.

Eerst zien, dan geloven, vindt Van Dijk. Zelfs áls het lukt om de synapsen te smeren ‘moet nog maar blijken of ook de tinnitus verdwijnt’, zegt hij. Tinnitus zit immers in de hersenen, ‘en de vraag is of deze ingreep wat er verkeerd gaat in de hersenen, wel corrigeert.’

Zelf zit Van Dijk op een iets ander spoor. Mogelijk is tinnitus zoiets als een loszittende verbinding, tussen de gehoorschors en de rest van de gehoorcircuits in de hersenen. Bij slechthorendheid passen de hersenen zich aan. ‘Maar bij tinnituspatiënten lijkt dat minder goed te gaan’, vertelt hij. ‘We zien aanwijzingen dat de auditieve cortex een beetje losgezongen raakt van de rest.’

Wellicht kan medicatie helpen. ‘Het is echt toekomstmuziek. Met de benen op tafel’, benadrukt Van Dijk. ‘Maar misschien kun je het brein met farmaceutische middelen ontvankelijk maken voor verandering, waarna je geluidstherapie gebruikt om die een bepaalde kant op te sturen. Ik denk dat je meer dan één ding tegelijk moet doen: medicatie, en dan geluid aanbieden.’

3. Train je brein

‘Als we het juiste geluid gevonden hebben, zie je patiënten soms verkrampen’, vertelt hoogleraar bio-elektronica Wouter Serdijn (TU Delft). ‘Ze gaan zweten, worden onrustig. De alarmbellen gaan letterlijk bij hen af. Als je op dat moment het brein kunt vertellen: niets aan de hand, er is geen gevaar, dan lijkt dat te werken.’

Serdijn, zelf in het bezit van een tinnitus ‘die klinkt als een wasmachine vlak voordat die gaat centrifugeren’, verkent een andere aanpak van tinnitus. Een aanpak waarvoor hij het geluid dat de tinnituspatiënt waarneemt, zo precies mogelijk probeert na te maken. Om vervolgens het brein ermee te trainen, als een soort ‘fysiotherapie voor het brein’, zoals hij graag zegt.

Nagebootste tinnitus

Daarbij hoeft er niets het hoofd in. Een elektrode op de ‘tragus’, het kleine knobbeltje aan de voorkant van de oorschelp, is alles wat er nodig is. Op een koptelefoon laat Serdijns groep het nagebootste tinnitusgeluid horen – het moment waarop de patiënten soms verstijven. Intussen masseert de elektrode via het oorknobbeltje de vaguszenuw, een belangrijke zenuw die onder meer zorgt voor de omschakeling van stress naar kalmte.

‘Zo geef je het signaal af: dit geluid is niet bedreigend of belangrijk’, schetst Serdijn. ‘Dat kan helpen de tinnitus weg te laten zakken in het bewustzijn. De hersenen leren om er minder gewicht aan toe te kennen.’

Daarin staat Serdijn niet alleen. In Michigan presenteerden wetenschappers onder leiding van audioloog Susan Shore onlangs resultaten van een experiment met een vergelijkbaar apparaat, waarbij de patiënt de elektroden in de nek en op de wang plakt terwijl hij zijn of haar eigen, nagebootste tinnitus beluistert.

Bij 99 patiënten bleek dat méér verbetering te geven dan bij een controlegroep die geen stroomstootjes kreeg: zo’n 15 punten op de tinnitusvragenlijst. Het apparaat is mogelijk vooral zinvol voor patiënten bij wie de tinnitus van klank verandert als ze de kaak samenknijpen of hun voorhoofd masseren – aanwijzingen dat de tinnitus op de een of andere manier communiceert met de gezichtszenuwen, denkt Shore.

Stimuleringsapparaatje

Het Ierse bedrijf Neuromod bracht een vergelijkbaar stimuleringsapparaatje al op de markt. Bij de Lenire, zoals het apparaat heet, dient de patiënt zichzelf elektrisch te prikkelen met een soort lepeltje in de mond, en intussen de eigen tinnitus te beluisteren. Na zes weken tweemaal daags een sessie van een halfuur, geeft dat zo’n 15 tot 20 punten minder last van tinnitus, bleek ook hier uit een academische evaluatie.

‘Er wordt minder geleden. En ik denk dat wij een beter technisch ontwerp hebben’, zegt Serdijn, die met neurochirurg Dirk de Ridder in Nieuw-Zeeland deelnemers werft voor een grondige test van de ‘broodtrommel van Delft’, zoals Serdijns koekblikachtige apparaat in de wandelgangen heet.

Maar pas op. Serdijn heeft nog geen resultaten, en studies zoals die naar de Lenire krijgen de kritiek dat men niet genoeg heeft gedaan om het placebo-effect uit te sluiten. Een grote, Deense evaluatie van acht onderzoeken naar simpelere vormen van ‘akoestische neuromodulatie’, zoals het terugluisteren van de eigen piep heet, concludeerde in elk geval dat er niet genoeg bewijs is dat de aanpak ook echt werkt.

‘Het zou mogelijk iets kunnen doen’, zegt Pim van Dijk over de nieuwe generatie experimenten met prikkelapparaatjes. ‘Maar het moet nog wel uitgebreid worden bevestigd. Er zijn nog maar een paar onderzoeken.’

Toch tekenen de apparaatjes de omkeer die gaande is: van onbehandelbare aandoening naar voorzichtige hoop. ‘We hadden hier laatst een publiekscongres over tinnitusbehandeling’, vertelt Serdijn. ‘En de zaal zat stampvol. Er stond op de snelweg zelfs een file voor de afslag naar de TU Delft.’

Goedgekeurde euthanasieverklaring

Onder de aanwezigen waren patiënten die zo lijden onder hun lawaai dat ze zelfs euthanasie overwegen. ‘Een persoon had zelfs al een goedgekeurde euthanasieverklaring. Die stond op het punt eruit te stappen’, vertelt Serdijn, hoorbaar onder de indruk. ‘Hij zei me dat hij overwoog om toch nog even te wachten.’

In Haren is Trees Roose, de vrouw die haar been zou afstaan om van de herrie af te komen, niet bezig met euthanasie. Na jaren wanhopig zoeken heeft ze eindelijk iets van een verstandhouding met haar ongemak bereikt. ‘Op een gegeven moment sta je voor de keus: je accepteert dit, of je maakt er een eind aan’, zegt ze.

Ze koos voor het eerste. ‘Op zeker moment heb ik tegen mezelf gezegd: dit is wat het is, punt.’ Ze ging in therapie en leerde zich beter tot de tinnitus te verhouden. Slapen doet ze met een app met ruis, die haar afleidt van het lawaai binnenin.

En, o ja: vrienden heeft ze verzocht niet meer steeds te vragen hoe het met haar gaat. ‘Heel goed bedoeld allemaal hoor’, zegt Roose. ‘Maar steeds als ik eraan word herinnerd, hoor ik het weer.’

Over de auteur: Maarten Keulemans is wetenschapsredacteur bij de Volkskrant, met als specialismen microleven, klimaat, archeologie en gentech.

Meer informatie over tinnitus en het Delft Tinnitus Device

Geachte ../..

Dank u voor uw reactie naar aanleiding van de opnamen van het college Oorverdovende Stilte van 6 februari j.l. Vervelend dat u zoveel last heeft van uw tinnitus. Ik hoop dat het college informatief voor u was en dat de grote aandacht die ervoor was (van meer dan 1000 bezoekers!) zal bijdragen aan het beter erkend krijgen van de ernst van deze kwaliteit-van-leven-bedreigende aandoening en het vinden van een gerichte oplossing. U bent zeker niet alleen! Ik heb heel veel berichten ontvangen via email en LinkedIn, vandaar dat het grootste gedeelte van mijn onderstaande reactie overeenkomt met wat ik ook aan anderen heb gestuurd.

We hebben hier in Delft de door ons ontwikkelde bi-modale neurostimulator inmiddels uitgebreid elektronisch getest op zijn elektrische en akoestische specificaties en veiligheid. Vrijdag 19 januari j.l. hebben we de neurostimulator op een proefpersoon getest in de BRAI3N-kliniek (van mijn klinische samenwerkingspartner Prof. Dirk de Ridder) in Gent en deze test was succesvol ten aanzien van de functionaliteit van het apparaat. NB. Deze persoon leed niet aan tinnitus. Nu zullen we zo spoedig mogelijk, vermoedelijk eind maart/begin april, een eerste klinische studie (met patiënten) starten aan de Universiteit van Otago. Op basis daarvan weten we dan hopelijk hoe succesvol de behandeling is, voor welke soorten van tinnitus hij goed werkt, en hoe de behandeling verder geoptimaliseerd kan worden. Ik verwacht dan ook dat we zo snel mogelijk gaan proberen op te schalen en het ligt voor de hand dat de eerste behandelingen dan in Gent zullen plaatsvinden. Dit verwacht ik echter niet voor het einde van 2024. We zijn op dit moment ook niet op zoek naar proefpersonen.

In Gent is men wel heel ver met het ontwikkelen van behandelingen van tinnitus die overeenkomsten vertonen met wat wij aan het ontwikkelen zijn. De huidige behandelingen zijn weliswaar wat minder specifiek, maar in veel gevallen wel doeltreffend. Ik raad u zeker aan om contact op te nemen met de BRAI3N-kliniek in Gent. Dit kan via telefoonnummer +32 9 273 66 60 of per email:  secretariaat@brai3n.com.

Indien u meer wilt weten over wat tinnitus precies is, hoe het ontstaat, hoe het behandeld kan worden en onze bi-modale neurostimulator, dan vindt u mogelijk andere opnamen van het op 6 februari j.l. gegeven Health College over tinnitus interessant. Hieronder staan alle vier op een rijtje.

Robert H. Reijenga: 
Valt er als muzikant te leven met tinnitus?
Dirk de Ridder: 
Tinnitus: wat is het en wat kun je er tegen doen?
Joop van Gent: 
Het Tinnitus House: Hoe kunnen we Tinnitus beter begrijpen?
Wouter Serdijn: 
Technologie waar je stil van wordt: Een apparaat tegen Tinnitus

Of lees het artikel dat op 17 februari verscheen in het NRC hier: https://bme.weblog.tudelft.nl/2024/02/15/met-een-klemmetje-en-een-koptelefoon-van-het-gekmakende-oorsuizen-af/. Of lees het artikel dat op 9 januari verscheen in het AD en De Stentor/Het Laatste Nieuws hier: https://bme.weblog.tudelft.nl/2024/01/10/elektrotechnisch-ingenieur-en-neurochirurg-denken-oplossing-voor-tinnitus-gevonden-te-hebben/. Of luister het radio-interview dat Dirk de Ridder en ik gaven voor het NPO1 Radio1-programma Met het Oog op Morgen hier: https://bme.weblog.tudelft.nl/files/2024/01/oog_.mp3. Of luister het gesprek met Dirk de Ridder op BNR Nieuwsradio hier: https://www.bnr.nl/podcast/thebigfive/10539575/dirk-de-ridder-university-of-otago-wetenschappers-haken-vaak-af-bij-het-commercialiseren-van-hun-uitvindingen.

Meer informatie over tinnitus vindt u op ons Crowd-Science platform TinnitusHouse: https://tinnitushouse.nl/nl/. Hier kunt u, behalve informatie vinden over tinnitus, zich aanmelden voor onze nieuwbrief, maar ook na invulling van de vragenlijst over uw tinnitus een persoonlijke aanbeveling krijgen vanuit ons ‘recommendersysteem’.

Tenslotte, sommige verzenders van de ontvangen emails en berichten gaven aan dat ze graag ons tinnitus-onderzoek willen ondersteunen door middel van een gift. Dat kan. Ook de studenten Stef en Jonathan die met mij werken aan de bi-modale neurostimulator hebben we middels deze sponsoring financieel geholpen zodat ze voltijds aan het project kunnen werken en niet in hun levensonderhoud hoeven te voorzien middels een bijbaan. Na hun afstuderen als biomedisch ingenieur willen ze hun goede werk voortzetten in een start-up. Hiervoor ben ik nu op zoek naar startkapitaal.

Uw gift is dus van harte welkom. Dit kan op bankrekeningnummer NL88 RABO 0367 8144 20 van Stichting Braininnovations (https://braininnovations.nl/). Overmaken kan door middel van het scannen van onderstaande QR-code of het klikken op het daaronder vermelde betaalverzoek. Stichting Braininnovations is de initiatiefnemer van TinnitusHouse en  een ANBI, een algemeen nut beogende instelling. Uw gift zal direct worden ingezet voor het onderzoek naar de bestrijding van tinnitus en is aftrekbaar voor de Belastingdienst.

Ik hoop dat ik u met het bovenstaande goed heb geïnformeerd. Ik wens u een luisterrijk 2024 toe.

Groet!

Wouter Serdijn

https://betaalverzoek.rabobank.nl/betaalverzoek/?id=t-2pEctuSwCS2rfrqA6_dQ

NB. Het standaardbedrag is € 5,00, maar dit kunt u eenvoudig aanpassen.

Met een klemmetje en een koptelefoon van het gekmakende oorsuizen af

Neurowetenschap — Tinnitus kan gekmakend zijn. Is het te verhelpen? Twee wetenschappers proberen het door met een klemmetje en een koptelefoon een zenuw te stimuleren.

  • Auteur: Laura Wismans
  • Gepubliceerd in het NRC Handelsblad op 14 februari 2024 om 14:45
  • Leestijd 7 minuten
Hoogleraar neurochirurgie Dirk de Ridder (links) en Wouter Serdijn, hoogleraar bio-elektronica. „Door beeldvormingstechnieken werd ineens zichtbaar dat tinnitus in de auditieve hersenschors zit. Foto: Merlijn Doomernik.

Piepen, brommen, gonzen… in Nederland horen naar schatting twee miljoen mensen een geluid dat er niet is. Het is een fantoomgeluid; het komt niet van buitenaf, de hersenen maken het zelf. Tinnitus heet het, of oorsuizen.

„Na 20 jaar zoeken naar oplossingen voor tinnitus is er nog altijd niet veel uitgekomen. De vraag is waarom”, zegt Dirk de Ridder. „De benadering is misschien helemaal verkeerd, dus we zijn teruggegaan naar de tekentafel. Wat is het fundamentele dat we gemist hebben?”

De Ridder is hoogleraar neurochirurgie aan de Universiteit van Otago in Nieuw Zeeland, hij doet al decennialang onderzoek naar oorsuizen. Samen met Wouter Serdijn, hoogleraar bio-elektronica aan de TU Delft, ontwierp hij een apparaat om tinnitus te behandelen via een andere route dan tot nu toe gebruikelijk.

‘De broodtrommel’, zoals ze het apparaat tijdens het interview gekscherend noemen, moet de hersenen leren dat het geluid dat een tinnitus-patiënt hoort geen belangrijk geluid is. Dan stoppen de hersenen hopelijk met het produceren van het signaal.

Of het Delft Tinnitus Device – zoals het apparaat echt heet – inderdaad oorsuizen geheel of gedeeltelijk doet verdwijnen, moet nog blijken. In april starten klinische testen, in Nieuw-Zeeland, waar de van oorsprong Belgische De Ridder woont en werkt.

Een festival in Mali

De kennismaking tussen De Ridder en Serdijn liep via de woestijn in Mali. Daar, op een muziekfestival, raakte De Ridder in gesprek met een kunstenaar en onderzoeker die wist dat bio-elektronicus Serdijn aan medische implantaten werkte. Wat die niet wist is dat Serdijn ook aan tinnitus lijdt. „Geen erge variant gelukkig”, haast Serdijn zich te zeggen. „Het is ongeveer het geluid van een stationair draaiende wasmachine, hier in het omgevingsgeluid valt het bijna weg”. Het maakte wel dat Serdijn geïnteresseerd raakte in de tinnitus-aanpak die De Ridder voor ogen had: met elektropulsjes het autonome zenuwstelsel stimuleren.

De oorzaken van tinnitus zijn divers: langdurig naar harde muziek luisteren, knallen, een oorontsteking, ouderdomsdoofheid. Soms begint het spontaan.

„Velen ervaren het alleen als irritant, maar anderen kunnen er niet meer door slapen of werken en voor sommigen is het totaal gekmakend”, zegt Serdijn. „Nu we met ons onderzoek in de publiciteit zijn krijg ik emotionele verhalen te horen. Deze week mailden vier mensen mij die door de tinnitus zo wanhopig zijn dat ze een einde aan hun leven willen maken. Vier!”

Het Delft Tinnitus Device, ofwel: ‘de broodtrommel’. Foto: Merlijn Doomernik

Lang werd tinnitus benaderd en behandeld als een probleem van het oor. Naarmate de hersenwetenschap zich verder ontwikkelde, werd duidelijk dat het probleem in de hersenen ligt. „Pas in 2000 heeft men de stap gezet van het oor naar de hersenen”, zegt De Ridder. „Door beeldvormingstechnieken werd ineens zichtbaar dat tinnitus in de auditieve hersenschors zit.” De behandeling schoof mee op, met magneetpulsen door de schedel heen werd gepoogd de auditieve hersenschors aan te spreken. „Daarmee zagen we soms een tijdelijke verbetering. Toen wisten we wel dat de hersenen er dus iets mee te maken moesten hebben, maar het was niet dé oplossing.”

Weer later werden ‘netwerken’ populair. „De neuronen in de hersenen vormen één groot netwerk. We begrepen dat we tinnitus moesten zien als iets wat binnen een netwerk gebeurt”, zegt De Ridder. „Welke route geluid volgt van het oor naar de gehoorschors is duidelijk, maar eenmaal binnen de gehoorschors zijn er veel verschillende mogelijkheden.”

Een grote onbekende factor is ook dat er vermoedelijk verschillende subtypen van tinnitus zijn, maar onduidelijk is hoeveel en welke eigenschappen die dan hebben. „Dat is een belangrijk basisprobleem waar we nog steeds mee zitten en waarom het vinden van behandelingen zo moeilijk is”, zegt De Ridder. „Bij chronische pijn weten we bijvoorbeeld dat er veel verschillende soorten zijn, en dat die elk een andere behandeling vergen. Als je één medicijn test op al die verschillende pijnen tegelijk, dan zullen de testen niks opleveren omdat het bij te veel mensen niks doet. Als je subtypes kan onderscheiden kom je erachter dat een medicijn voor één subtype wel heel goed werkt.”

„Op het ogenblik wordt aanvaard dat er op zijn minst twee typen tinnitus zijn: oorsuizen met gehoorverlies, en oorsuizen zonder gehoorverlies”, zegt De Ridder. „Maar het zouden er ook best zes kunnen zijn. Kunstmatige intelligentie is heel goed in het onderscheiden van subtypes, maar daar komt in dit geval nog niet veel uit.”

Maar, redeneerde De Ridder in zijn poging om het hele probleem fris te benaderen, uiteindelijk leiden alle subtypes naar geluidswaarneming die er niet is. Er moet iets van een gemene deler zijn. „Als je die kent, dan kun je daarop behandelen. En wij geloven dat die er is.”

Fight-or-flight

„Onze hersenen zijn een grote voorspellingsmachine”, zegt De Ridder. „Als je tennist moet je de snelheid van de bal voorspellen, anders ben je te laat. De hersenen interpreteren de wereld voortdurend, en handelen daarnaar. Als je ooit goed hoorde, dan kennen je hersenen alle frequenties tussen 20 en 20.000 hertz. Stel je hebt een vuurwerkongeluk, dan kan dat leiden tot gehoorschade tussen de 4.000 en 6.000 hertz. Die tonen komen dan niet meer aan bij je hersenen. Dan kunnen de hersenen twee oplossingen kiezen: ofwel het is niet belangrijk en dan hoor je die tonen gewoon niet meer, ofwel het is wél belangrijk en voor de zekerheid gaan de hersenen het zelf aanmaken.”

En dan volgt een belangrijke vraag in de redenering van De Ridder: waarom zegt je lichaam dat iets belangrijk is of niet? „Dit soort reacties wordt in het lichaam gecontroleerd door het autonome zenuwstelsel”, zegt De Ridder. „Dat organiseert de fight-or-flight-respons, en de tegenovergestelde rest-and-digest-respons, reacties waar je weinig invloed op hebt. Wij denken dat tinnitus, zeker tinnitus die al jarenlang bestaat, aan dit autonome proces is vastgeknoopt.”

Een aanwijzing hiervoor is de link met stress. „De kans dat tinnitus blijft bestaan is veel groter als het is opgelopen in een stressvolle situatie, een situatie waarin de fight-or-flight-respons actief is”, zegt De Ridder. „Ook merken mensen dat hun tinnitus erger wordt op momenten dat ze stress ervaren.”

Het circuit in het lichaam dat het niet-belangrijksignaal verzorgt is de nervus vagus, de vaguszenuw. Komend vanuit de hersenstam loopt deze zenuw via beide zijden van de hals naar de borstkas, de buik, en via allerlei zijtakken naar de organen. Deze zenuw wordt in meer behandelingen ingezet, bij onder meer depressie en epilepsie.

„We zochten naar een plek waar hij aan het oppervlak komt”, zegt Serdijn. „De tragus, de uitstulping aan de voorkant van je oor, voor de gehoorgang, is zo’n plek. Door daar elektrische pulsjes te geven en tegelijk het tinnitusgeluid te laten horen, zogenaamde bi-modale stimulatie, koppelen we het geluid aan de activatie van de zenuw. Omdat die alleen een signaal afgeeft als het rustig en veilig is, leren we de hersenen zo dat het tinnitusgeluid niet belangrijk is en dat het genegeerd mag worden.”

Een zenuw activeren is niet moeilijk, zegt Serdijn. „Zenuwen praten met elkaar via elektrische pulsjes. Wat ik mij als student elektrotechniek nooit realiseerde, is dat je met elektronica dus ook heel goed interactie met zenuwen kunt aangaan. Ik kan daar gewoon perfect mee praten.”

Het ‘praten’ gaat via een klemmetje op de tragus. Aan beide zijden van het klemmetje zit een metalen plaatje, de elektroden, die elektrische pulsjes geleiden naar de zenuw. De pulsjes worden gegenereerd in ‘de broodtrommel’, die met een draadje aan het klemmetje is verbonden. Aan de broodtrommel zit ook een koptelefoon, die tegelijk met de pulsen het specifieke tinnitusgeluid van een patiënt laat horen.

Een patiënt hoeft niet voortdurend met broodtrommel en klemmetje op pad. Het lerende effect is er naar verwachting bij dagelijks kort gebruik gedurende enkele weken. „Vergelijk het met fysiotherapie”, zegt Serdijn.

De moeilijkheid zit hem in het vinden van de juiste sterkte en het juiste patroon van pulsjes. Die verschilt per patiënt. „Vanuit biologisch oogpunt gebruiken de hersenen twee ‘talen’ om de elektronen in de hersenen af te vuren, zegt De Ridder. „Je hebt standaard het tonische vuurpatroon, en je hebt burst-vuren. Als iemand verderop jouw naam noemt dan reageren jouw hersenen daarop. Automatisch weten ze, daar moet aandacht naartoe. Dat gebeurt via het burst-vuurpatroon, dat sterker is dan het tonische. Bij mij doet het noemen van jouw naam niks. Dus als wij de vagus willen dwingen te luisteren, moeten we de juiste burst creëren.”

Dit maakt het Delft Tinnitus Device niet plug-and-play. Afstellen gaat vooralsnog handmatig, en moet gebeuren met het exacte tinnitusgeluid van de patiënt. Serdijn hoopt dat het uiteindelijk een consumentenapparaat zal worden, maar het kan ook dat het in een klinische omgeving moet worden toegepast.

Stroom over de tong

Meer onderzoekers hebben zich gestort op bi-modale stimulatie als behandeling voor tinnitus. In de Verenigde Staten is sinds vorig jaar een apparaat op de markt dat Lenire heet, dat een stroompje over de tong laat lopen terwijl het tinnitusgeluid wordt afgespeeld. En de Universiteit van Michigan ontwikkelde een apparaat dat tegelijk met het geluid een stroompje naar de wang of hals laat lopen. Zij hebben al met succes enkele klinische testen afgerond.

„Als je onze broodtrommel met iets moet vergelijken dan zijn het deze apparaten”, zegt De Ridder. „Het verschil is, zij linken een andere zenuw aan het geluid, een sensorische zenuw. Dat komt niet uit de lucht vallen. We weten dat 70 procent van de patiënten hun oorsuizen kan beïnvloeden door de nek of kaak te bewegen, daar zit die zenuw, en bij die groep kan het helpen. Dat is heel gedetailleerd onderzocht op zowel dieren als mensen. De essentie van hun systemen is dat als je die twee zaken koppelt het geluid als minder storend wordt ervaren. Maar het nadeel daarvan is dat je het fundamentele probleem niet oplost; de hersenen leren niet dat het geluid niet belangrijk is en dat het niet meer geproduceerd hoeft te worden.”

Het Delft Tinnitus Device moet zich nu gaan bewijzen in een klinische test. Een bescheiden aantal van dertig patiënten doet mee, verdeeld in drie groepen van tien. „Als een apparaat goed werkt is al bij weinig patiënten duidelijk verschil te zien”, zegt De Ridder. „Wij gaan voor een goedwerkend toestel, anders heeft het voor ons geen zin.”

Geluid en pulsjes

De patiënten zijn geselecteerd naar de aard van hun tinnitus: ze moeten het als pure toon ervaren (één toon, zodat het goed na te bootsen is) en de ernst is vastgesteld als graad twee of hoger op een schaal van vier. Eén groep krijgt gepaarde simulatie: geluid en pulsjes tegelijkertijd. De tweede groep krijgt het geluid en de pulsjes losgekoppeld. De derde groep krijgt het geluid en de pulsjes ook gekoppeld, en daarbovenop gaan ze ook de hersenen stimuleren met elektropulsen op het eindstation van de vaguszenuw in de hersenen.

„Van groep 2 verwachten we weinig resultaat, omdat door de loskoppeling geen lerend vermogen zal optreden”, zegt De Ridder. „Van groep 1 en groep 3 verwachten we allebei resultaat. Als groep 1 voldoende werkt dan is groep 3 overbodig. Maar als je slechts gedeeltelijke verbetering in groep 1 ziet, dan kan het zijn dat het bij groep 3 beter werkt.” De eerste uitkomsten verwacht De Ridder in oktober of november.

Dat het apparaat de vaguszenuw kán aanspreken staat voor De Ridder overigens vast. „Ik heb het op mezelf getest, tegelijk met een meting van mijn hartactiviteit, omdat de vaguszenuw ook het hart beïnvloedt. Die werd op de juiste manier kalmer”. En Serdijn, met zijn wasmachine-tinnitus, heeft het hem al geholpen? „Ik heb mezelf niet behandeld, maar ik heb het apparaat een tijdje geleden weleens geprobeerd. Ik had het idee dat het wel wat deed. Ik hoorde de wasmachine nog wel, maar mijn stressbeleving leek iets te verminderen.”

Technologie waar je stil van wordt: een apparaat tegen tinnitus

Wouter Serdijn is gefascineerd door hoe elektrisch ons lichaam is en hoe je met elektriciteit de interactie met ons lichaam kunt aangaan om zo mensen beter te maken. Het hart, het gehoor, spiercellen, organen, noem het maar op en hij heeft er bio-elektronische medicijnen voor helpen ontwikkelen. Al tien jaar richt hij zijn aandacht specifiek op het zenuwstelsel waar zich, helaas, veel aandoeningen manifesteren die ook nog eens buiten het bereik van gewone medicijnen blijken te liggen. Bij tinnitus hoopt en verwacht hij met neurostimulatie de hersenen een zetje de goede kant op te kunnen geven. Een aflevering van het Tinnitus Health College, verzorgd door de TU Delft op 6 februari 2024, tijdens de Week van het Oorsuizen en TU Delft’s Maand van de Gezondheid.

Luister terug: Oorzaken, ervaringen en een oplossing? ‘Kwestie van geluid’


Of luister de complete uitzending, met onder meer Chris van den Dries, vrijwilliger bij Stichting Hoormij, over zijn werk. Ook vertelt Haarlemmer Dennis van Dijk over hoe tinnitus zijn leven beïnvloedt en hoe je er toch mee kunt leren leven – want wist je dat je neus ook de hele dag in beeld is? En toch heb je daar geen last van. KNO-arts Dennis Kox, van het Spaarne Gasthuis, vertelt wat er in je hersenen gebeurt als je last hebt van tinnitus. En hoogleraar bio-elektronica Wouter Serdijn vertelt over zijn onderzoek naar een nieuwe behandelmethode die misschien wel dé oplossing gaat zijn: ‘fysiotherapie voor het brein’, noemt hij het zelf. https://haarlem105.nl/luister-terug-oorzaken-ervaringen-en-een-oplossing-kwestie-van-geluid-over-tinnitus/

Het medicijn van de toekomst is bio-elektronisch

Challenges in addressing neurological disorders include the complex functioning of our brain, difficulties in early diagnosis and limited treatment options. As a result, there are still no effective treatments for many nerve and brain disorders such as blindness or paralysis. Can this be done differently? In this video, Wouter Serdijn addresses this question.

Dirk de Ridder op BNR: ‘Wetenschappers haken vaak af bij het commercialiseren van hun uitvindingen’

Over de aflevering

Zo’n 300.000 mensen in Nederland hebben chronisch last van tinnitus, ofwel oorsuizen. Neurochirurg Dirk de Ridder heeft hier mogelijk de oplossing voor gevonden. Maar hoe krijgen onderzoekers hun wetenschappelijke bevindingen van het papier naar de praktijk?  Te gast is neurochirurg Dirk de Ridder, in BNR’s Big Five van de Innovatieve Zorg, live vanaf het Tinnitus symposium van de TU Delft. 

Luister hier naar de Podcast van BNR’s The Big Five: https://www.bnr.nl/podcast/thebigfive/10539575/dirk-de-ridder-university-of-otago-wetenschappers-haken-vaak-af-bij-het-commercialiseren-van-hun-uitvindingen.

Nadine Vos op LinkedIn #TUdelft #HealthCollege #Tinnitus #Innovatie #Onderzoek

Vanavond woonde ik een Health College bij over een onderwerp dat mij persoonlijk nauw aan het hart ligt: tinnitus.
Ruim negen jaar geleden kreeg ik zelf last van een behoorlijk heftige vorm van tinnitus. In mijn geval een nauwelijks te negeren keiharde piep in mijn oren. Het is bij mij in de opvolgende circa twee a drie jaar gelukkig een stuk minder geworden. Heel langzaam. Inmiddels, heb ik er nauwelijks last van, alleen bij of door bepaalde omstandigheden. Kortom, ik was persoonlijk geïnteresseerd in het college.

Het college, passend getiteld “Oorverdovende stilte; tinnitus begrijpen en verlichten”, vond plaats in een volle Aula van de Delft University of Technology als onderdeel van de TU Delft Gezondheidsmaand & De Slimme Zorgestafette.

De avond werd gevuld met inzichten en onderzoekspresentaties door drie vooraanstaande experts: Dirk de Ridder, hoogleraar neurochirurgie en een erkende autoriteit op het gebied van tinnitus, Wouter Serdijn, hoogleraar Bio-elektronica TU Delft, en Joop van Gent, vertegenwoordiger van het innovatieve project TinnitusHouse.

Dirk de Ridder bood een diepgaande blik op de complexiteit van tinnitus, belicht vanuit de nieuwste klinische inzichten. Zijn uitleg over hoe tinnitus ontstaat en zich manifesteert in het brein, was niet alleen fascinerend, maar gaf ook hoop op een beter begrip van deze aandoening.

Wouter Serdijn introduceerde ons in de wereld van bio-elektronica en hoe deze technologie, door middel van neurostimulatie-apparaten, een nieuwe horizon opent voor de behandeling van tinnitus. Het idee dat we niet alleen kunnen ingrijpen in de neuronale signaalverwerking, maar ook kunnen ‘luisteren’ naar de respons van het brein, klinkt als een wetenschappelijke doorbraak. Ik hoop dat de Delftse Broodtrommel, zoals het Delft Tinnitus Apparaat alweer in de volksmond wordt genoemd vele mensen in de toekomst mag gaan helpen.

Joop van Gent deelde zijn visie op crowdscience binnen het TinnitusHouse project, en hoe het verzamelen en analyseren van data van duizenden patiënten ons kan leiden naar effectievere behandelingen. Zijn enthousiasme voor het potentieel van dit project om echt verschil te maken voor mensen met tinnitus, was aanstekelijk.

Het evenement was niet alleen een platform voor het delen van kennis, maar ook zoals Wouter zei: een bron van hoop. Hoop voor velen zoals ik, die direct of indirect door tinnitus zijn geraakt.

Mooi om ook zo direct te ervaren hoe de TU Delft met dit Health College laat zien een centrum van innovatie en kennisdeling te zijn.

hashtag#TUdelft hashtag#HealthCollege hashtag#Tinnitus hashtag#Innovatie hashtag#Onderzoek

Leven met een piep

Suizende oren door tinnitus

Het is de week van het oorsuizen. Hoe is het om met oorsuizen, ook bekend als tinnitus, door het leven te gaan? En hoe proberen onderzoekers de klachten van mensen met ernstige tinnitus te verminderen?

NEMO Kennislink, d. 5 februari 2024

Gepiep, gebrom of geroezemoes. Sommige mensen horen geluiden die niet afkomstig zijn uit de omgeving. Een fenomeen dat bekend staat als oorsuizen of tinnitus. Soms kan een microfoon in het oor het geluid oppikken – dan ligt er bijvoorbeeld een bloedvat vlakbij het binnenoor, en hoort iemand daardoor constant geruis. Maar bij de meerderheid van de mensen met tinnitus zijn de eigen hersenen verantwoordelijk voor het geluid. “Meestal niets om je zorgen over te maken”, licht psycholoog Rilana Cima toe. “Het is een teken dat je hersenen werken.”

Grote angst

Ongeveer één op de vijf mensen in Nederland heeft tinnitus. Bij een deel van hen – zo’n drie tot vijf procent van de bevolking – heeft oorsuizen een grote impact op het dagelijks leven. “Op basis van het type geluid en het volume is het verrassend genoeg niet mogelijk om te voorspellen of iemand hinder ervaart. Zo kan iemand die laagvliegende straaljagers hoort daar geen last van hebben, en iemand die zacht stromend water hoort wel.” Hoeveel hinder iemand ervaart, is volgens Cima afhankelijk van iemands persoonlijke omstandigheden en ervaringen. “Wanneer een geluid negatieve emoties oproept, zal je er eerder last van hebben.”

Mark* is musicus van beroep en hoort nu acht maanden lang een piep in zijn linkeroor. “Het is een hoge piep van ongeveer 6000 Hz. De ene keer is het strakke piep, de andere keer meer pulserend.” Als hij moe is, in een stille ruimte zit of juist veel in aanraking komt met muziek, komt daar een piep in zijn rechteroor bij.

Tijdens mijn opleiding is er geen aandacht besteed aan tinnitus — Muzikant Mark

Door zijn tinnitus is het moeilijk voor Mark om zijn werk te doen. “Muziek is iets waar ik mijn hele leven ontzettend veel voor heb opgeofferd, en nu is het een grote angst.” Bovendien komt tinnitus voor Mark, die rond de veertig is, op een lastig moment in zijn carrière. “Net nu ik op belangrijke plekken mag spelen en grote opdrachten krijg. Ik ben niet pas net begonnen, wat het gemakkelijk zou maken een carrièreswitch te maken. En ben ook niet al bijna met pensioen.”

Zonder gehoorbeschermers

Hoe tinnitus ontstaat is nog niet helemaal bekend. Wel zijn er enkele factoren die het risico op tinnitus kunnen verhogen. Zoals gehoorverlies, een hersenvlies- of oorontsteking, en akoestisch trauma. “Dit kan gaan om explosies of vuurwerk, maar ook om regelmatige blootstelling aan harde muziek”, vertelt Wouter Serdijn, die bij TU Delft werkt aan een apparaat om klachten van tinnitus in de toekomst te verminderen. “Het komt bijvoorbeeld vaak voor bij drummers en muzikanten die dicht bij de drummer staan.”

Mark probeert als musicus voorzichtig te zijn met zijn gehoor. “Als ik met apparaten werk, zorg ik altijd voor gehoorbeschermers.” Het ging waarschijnlijk mis bij het stemmen van orgels voorafgaand aan concerten. “Als organist zit je relatief ver van de geluidsbron, en gaat het meeste geluid over je heen. Maar bij het stemmen van het orgel zit je met je hoofd vlakbij de pijpen.” En dat stemmen deed hij jarenlang zonder gehoorbeschermers. “Het is een kleine klus, die in de chaos voor het concert nog even moet gebeuren. Bovendien heb je daar je gehoor voor nodig. Het is nooit in mij opgekomen om dat met gehoorbeschermers te doen.”

Achteraf gezien voelt het voor Mark alsof hij onder een steen heeft geleefd. “Maar tijdens mijn opleiding is er geen aandacht besteed aan tinnitus. En collega’s aan wie ik het verteld heb, zeiden zelf ook geen gehoorbeschermers te dragen bij het stemmen van een orgel. Dat doen ze nu wel.” Zeker in het begin had Mark moeite met het accepteren van zijn tinnitus. “Het is niet iemand anders geweest die bijvoorbeeld een vuurwerkbom naast mij heeft afgestoken. Ik heb dit zelf gedaan. Daar moet ik mee leren leven.”

Tinnitus komt veel voor onder muzikanten

Niet meer bedreigend

Er bestaat momenteel nog geen behandeling of therapie die tinnitus kan genezen. Wel zijn er manieren om klachten van tinnitus te verminderen. Bij het expertisecentrum tinnitus in Maastricht, waar Cima werkt, helpen ze mensen met ernstige tinnitusklachten met blootstellingstherapie. Het idee achter deze behandeling is vergelijkbaar met die van een spinnenfobie. Cima: “Dan plaats je mensen in een ruimte met spinnen. Wij gaan samen met iemand in een stille ruimte zitten om iemand te confronteren met tinnitus.”

In eerste instantie hebben mensen volgens Cima vaak een hevige lichamelijke stressreactie. Die verdwijnt gauw, omdat het lichaam doorheeft dat er geen gevaar is. “Het duurt altijd even voordat mensen ook in de thuissituatie geen stressreactie meer krijgen.” Daarom behandelen ze mensen voor twaalf weken, en houden ze sessies onder verschillende omstandigheden. “Sommige mensen hebben vooral klachten als ze stilzitten na inspanning, daarom houden we bijvoorbeeld ook sessies in de gymzaal.”

Blootstellingstherapie heeft volgens Cima bij vrijwel iedereen effect, mits diegene openstaat voor de therapie. “Soms is iemand te bang voor tinnitus, en zingt dan liedjes in zijn of haar hoofd of telt tot honderd om het geluid te vermijden. Dat is van buitenaf lastig te zien.” En in het ideale geval? “Dan vraag je bij een controleafspraak hoe het gaat met de tinnitus. En antwoordt iemand: ‘Nu je het zegt, hoor ik het zachtjes op de achtergrond.’ Dat komt dan doordat de hersenen het geluid niet meer als bedreigend bestempelen en het wegfilteren.”

Kwebbelende cellen

Onderzoekers werken daarnaast aan verschillende behandelingen en apparaten, die tinnitus in de toekomst moeten verminderen of zelfs genezen. Serdijn werkt aan zo’n apparaat, dat nog getest moet worden in zowel gezonde vrijwilligers als mensen met tinnitus. Ook hierbij is het uitgangspunt dat de hersenen geluid bij tinnitus verkeerd labelen. Het apparaat geeft geluid en elektrische signalen af aan het oor en zenuwen. “We proberen de hersenen vanaf de buitenkant van het hoofd te stimuleren. En hopen dat we met de juiste stimulatie op de juiste plek, de hersenen kunnen aanleren dat de tinnitus geen aandacht vereist en daardoor verdwijnt.”

Het apparaat heeft momenteel het formaat van een broodtrommel, met daaraan een koptelefoon. “We kunnen het in de toekomst verkleinen tot het formaat van een earbud.” In eerste instantie zal het apparaat worden getest in Nieuw-Zeeland. “Daar is het gemakkelijker om toestemming te krijgen om het apparaat te testen.” Mocht alles meezitten, dan duurt het volgens Serdijn nog jaren voordat het beschikbaar komt op de Nederlandse markt. En werkt het niet? “Dan moeten we terug naar de tekentafel, want dan klopt wat we nu denken te weten over tinnitus niet.”

Cima is voorlopig sceptisch over apparaten die tinnitus moeten genezen. “Tinnitus zit door het hele brein. Voordat we weten hoe tinnitus ontstaat, welke cellen betrokken zijn en hoe deze onderling communiceren, kun je er niet te veel van verwachten.” Serdijn ziet het duidelijk positiever in: “We weten al wel welke hersengebieden betrokken zijn, alleen nog niet hoe deze cellen met elkaar kwebbelen. Daarom gaan we zoeken naar de juiste manier om deze hersengebieden te stimuleren.” Voor Mark zijn dergelijke onderzoeken een bron van hoop. “Dat deze onderzoeken gedaan worden, betekent dat er redenen zijn om aan te nemen dat er een oplossing mogelijk is. En dat ik in de toekomst misschien van mijn tinnitus afkom.”

*Mark is een gefingeerde naam. Zijn volledige naam is bekend bij de redactie.

Is de oplossing voor piepende en suizende oren gevonden?

Interview met neurochirurg Dirk de Ridder en hoogleraar bioelektronica Wouter Serdijn van de TU Delft in het radioprogramma Met het Oog op Morgen van de NOS op NPO Radio 1, d. 20 januari 2024.